Në vitet 1993-1996, u zhvilluan në Tiranë gjyqet më të rëndësishme në historinë e drejtësisë shqiptare. Drejtuesit më të lartë regjimit komunist, njerëzit më të pushtetshëm në Shqipëri për gjysmë shekulli, u gjykuan dhe dënuan për krime të kryera ndaj popullit të tyre, të cilin e sunduan përmes dhunës dhe terrorit.
Botimi i proceseve të plota gjyqësore bëhet nga “Instituti për Demokraci, Media dhe Kulturë” në kuadër të “Ditëve të Kujtesës”, përgatitur për botim nga Çelo Hoxha, Jonila Godole dhe Kastriot Dervishi.
Gjyqi u zhvillua për gjithsej 35 persona. Mes personave që u dënuan ishin: Kryetari i PPSH-së, Ramiz Alia, personi që zëvendësoi Enver Hoxhën më 1985 në krye të partisë, por kishte mbajtur funksione drejtuese prej vitit 1944; e veja e diktatorit, Nexhmije Hoxha, e cila kishte qenë për një kohë të gjatë kryetare e Frontit Demokratik, organizata më e pushtetshme pas PPSH-së; kryeministri dhe ministrat e brendshëm të kohës, të mbetur ende gjallë; anëtarë të Byrosë Politike, organi më i lartë i KQ të PPSH-së, ministra, zëvendësministra, gjykatës e prokurorë, si dhe zyrtarë të niveleve të tjera të larta.
Ato njihen gjerësisht si “Gjyqet e kafeve”, ku nomenklatura u dënua për abuzime të vogla dhe jo për krime politike. Dokumentet e përfshira në këtë libër e dëshmojnë këtë, por tregojnë edhe përpjekjet e drejtësisë së re për t’i dënuar përgjegjësit e diktaturës.
Ky botim është jo vetëm një dokumentim i ngjarjeve, por edhe një kontribut për diskutim dhe reflektim mbi drejtësinë tranzicionale në kontekstin e Shqipërisë. Në të ardhmen, rishikimi i këtyre proceseve dhe mësimet e nxjerra prej tyre mund të ndihmojnë në forcimin e sistemit gjyqësor dhe në konsolidimin e një shoqërie më të drejtë dhe transparente në Shqipëri.